W naukowych definicjach emocji można przebierać. Niektórzy badacze definiowali je jako informacje zwrotne ciała (James, Lange), inni doszukiwali się ich źródeł w różnych ośrodkach naszego mózgu aby ostatecznie wskazać ten podkorowy jako ich siedlisko (Cannon, Bard) a jeszcze inni podkreślali, że doświadczanie emocji to połączenie tego co czujemy w ciele oraz naszej oceny poznawczej danej sytuacji (Schachter).
I tutaj, biorąc pod uwagę fakt że kwestia emocji, od tak naprawdę wielu stuleci, jest tematem żywym, rodzącym coraz to nowsze pytania oraz jest kwestią skłaniającą do wielu refleksji można wyciągnąć wniosek, że emocje są czymś bardzo ważnym w życiu człowieka.
Na wstępie warto sprawdzić swoją wiedzę na temat emocji, aby wiedzieć o czym mówimy :). Pomocne w tej kwestii mogą okazać się chociażby książeczki dla dzieci poruszające tematykę emocji oraz strony/profile w serwisie Instagram prowadzone przez specjalistów_tki - wszystkie te informacje znajdziesz pod artykułem.
Kolejna sprawa również tyczy się nas, dorosłych, opiekunów, rodziców czy osób pracujących z dziećmi oraz naszych własnych emocji, sposobu ich okazywania. Dzieci uczą się poprzez obserwację i naśladownictwo (Bandura). Dlatego też warto pomagać dzieciom rozpoznawać, nazywać, wyrażać emocje poprzez modelowanie - nazywanie tego co czujemy, jak się czujemy, jakie emocje wywołała w nas dana sytuacja, pokazanie jak my sobie z tym radzimy i jak rozładowujemy swoje napięcie. Po prostu rozmawiajmy.
- Bądź empatyczny_na i cierpliwy_wa. - Każdy człowiek potrzebuje czasu na wyrażenie oraz nazwanie swoich emocji, dziecko również więc daj mu ten czas, nie popędzaj;
- Używaj zrozumiałego dla danej grupy wiekowej języka. - W tym przypadku najprościej znaczy najlepiej. Postaraj się unikać skomplikowanych terminów. Emocje mogą przybrać formy zwierząt, postaci, kolorów;
- Słuchaj i zadawaj pytania. - Nie przerywaj, słuchaj uważnie odpowiedzi dziecka na pytania dając mu poczucie, że to o czym mówi jest ważne i akceptowane. Dopytuj;
- Bądź otwarty_ta na różnorodność emocji. - Pomóż dziecku zrozumieć, że wszystkie emocje są naturalne, potrzebne i akceptowane oraz że nie ma emocji złych i dobrych - wszystkie są potrzebne i o wszystkich można rozmawiać;
- Pokaż jak radzić sobie z emocjami. - W sposób opisany powyżej (modelowanie) lub po prostu opowiadając dziecku o tym co można robić kiedy pojawia się dana emocja - np. głęboko oddychać gdy odczuwa złość lub prosić o pomoc gdy czuje smutek;
- Postaraj się stworzyć bezpieczną przestrzeń, w której dziecko zrozumie że nie musi obawiać się krytyki lub wyśmiania w wyniku tego o czym powie lub co poczuje;
- Ucz bycia wrażliwym na to co dookoła. - To ważne aby w rozmowach wspominać o tym, że każdy z nas ma emocje, nie zawsze okazujemy je w taki sam sposób, nie zawsze każdy potrafi sobie z nimi poradzić. Tego typu rozmowami pomagamy dzieciom rozwinąć umiejętność rozpoznawania emocji u innych, a co za tym idzie - umiejętność empatii oraz budowania zdrowych relacji społecznych;
- Bądź autentyczny_na. - Tak po prostu, mów prawdę, nazywaj swoje emocje, pokazuj jak sobie z nimi radzisz;
- Baw się emocjami. - Wykorzystaj zabawę do nauki emocji, przydatne w tej kwestii będą pomoce dydaktyczne, książeczki dla dzieci, zabawy kreatywne
- Kultywuj otwartą komunikację. - Zachęcaj dziecko do regularnej rozmowy na temat swoich uczuć i do dzielenia się nimi z Tobą oraz bliskimi mu osobami.
Pamiętaj, że rozmowy na temat emocji to proces, który wymaga czasu i zaangażowania. Im częściej będziesz podejmować rozmowy na ten temat z dzieckiem tym bardziej może być ono pewne siebie w wyrażaniu swoich emocji i radzeniu sobie z nimi.
1. “Hotel dla uczuć.” Lidia Branković Książka, w której emocje są gośćmi hotelowymi a ludzkie ciało - hotelem. Chyba niejednemu_nej z nas przez głowę w tym momencie przeszedł kultowy tekst mamy “Traktujesz dom jak hotel”. To dokładnie tak jest z emocjami :) - mimo, że mieszkają one w naszych ciałach to tak naprawdę wpadają do nas tylko od czasu do czasu, przynoszą ze sobą określone doznania i znikają aby móc powtórnie do nas przyjść.
2. “Co robią uczucia?” Tina Oziewicz Ta niepozorna książeczka, z pięknymi ilustracjami autorstwa Aleksandry Zając, nadająca cechy wielu uczuciom niejednej osobie zafundowała wzruszenie (i mam tu na myśli dorosłych). Piękna opowieść o tym jak wiele piękna i różnorodności nosi w sobie każdy z nas.
3. “Niewidziątka. Przewodnik po emocjach i nie tylko.” Andy J.Pizza, Sophie Miller Książka pozwalająca dzieciakom dowiedzieć się co nieco o tym co niewidzialne, podkreślająca znaczenie zmysłów w procesie rozpoznawania emocji.
4. “Kolorowy potwór.” wydawnictwo Mamania Książka ukazująca emocje jako małe, kolorowe potworki które zamieszkują nasze ciała. Dostępne są również materiałowe postaci kolorowego potwora, które mogą ułatwić dziecku rozpoznawanie oraz oswajanie się z niektórymi emocjami.
Materiałów, które mogą posłużyć jako pomoc w procesie eksplorowania emocji przez dziecko jest dużo, dużo więcej. Powyżej podane są te, które wielokrotnie sprawdziły się w moim gabinecie.
Warto podkreślić, że psycholog_żka to osoba, która posiada wiedzę oraz kompetencje dotyczące przeprowadzania psychoedukacji, np. w temacie emocji. W sytuacji gdy sami nie wiemy jak “ugryźć” ten temat - zgłośmy się po wsparcie, zadawajmy pytania bo, jak wspomniano wcześniej, emocje są czymś bardzo ważnym w życiu człowieka i to już od nas, dorosłych zależy czym to “coś” stanie się w życiu dzieci.
Po więcej informacji dotyczących emocji u dzieci, rozmawiania o emocjach czy sposobów radzenia sobie z nimi odsyłam do profili w serwisie Instagram: @mania_wychowania, @pani_ola_psycholog, @gabinet_emocji, @psycholog_dzieciecy_rb.
Bandura Albert. 2007. Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Ekman P., Davidson R. J., Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Wyd. GWP. Gdańsk 1999
J.R. Averil, Czuję, więc jestem-myślę [w:] P.Ekman, R.J.Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, Gdańsk 1999, s. 318 80
K. Oatley, J.M. Jenkins, Zrozumieć emocje, Warszawa 2005
J.R. Averil, Czuję, więc jestem-myślę [w:] P.Ekman, R.J.Davidson (red.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, Gdańsk 1999, s. 318 80
